ÇEVRE - 16 Mart 2025 Pazar 09:33

Sıcaklık artışında dünyayı geçtik: İklim değişikliğiyle gelen ’kırbaç’ etkisi Türkiye’yi de tehdit ediyor

A
A
A
Sıcaklık artışında dünyayı geçtik: İklim değişikliğiyle gelen ’kırbaç’ etkisi Türkiye’yi de tehdit ediyor

Aşırı yağış ve kuraklıkla meydana gelen ’kırbaç’ etkisi ile iklim değişikliğine dikkat çeken Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, "İklim değişikliği hedefleri arasında görülen 1,5 dereceydi, aşmış olduk. Sıcaklık artışlarının dünya ortalaması 1,5 dereceyken bizim Mersin Körfezi ve Doğu Karadeniz’de gördüğümüz artışlar 2,5 dereceyi buluyor" dedi.


Mersin Erdemli’de yer alan ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, başta Akdeniz ve Karadeniz bölgesinde dünya ortalamasının üzerinde sıcaklık artışına neden olan iklim değişikliğiyle oluşan riskler hakkında uyarıcı bilgiler verdi. Prof. Dr. Salihoğlu bazı ülkelerde günlerce süren yangınlara neden olan ’kırbaç’ etkisinin Türkiye’yi de tehdit ettiğini kaydetti.


Son yıllarda dünyada artan aşırı sıcak günler ve yangınlar gibi aşırı olayları duyduklarına değinen Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, en son Los Angeles’te günlerce söndürülemeyen yangını, geçen yaz Türkiye’de yoğun yangınları yaşadıklarına dikkat çekerek bunun ana sebebinin toprak nemin deki azalma ve kuraklık olduğunu söyledi.


Son dönemlerde bilim insanlarının yaptığı çalışmada ’kırbaç’ etkisi dedikleri olayı görmeye başladıklarının altını çizen Prof. Dr. Salihoğlu, "Bu kırbaç etkisi aşırı yağışlar sonrası oluşan kuraklık. Aşırı yağışlar bölgedeki bitki örtüsü aşırı bir şekilde büyütüyor hemen arkasından gelen kuraklık ise bunların kurumasına ve ortaya yangını besleyen yakıtın çıkmasına sebep oluyor. Los Angeles’ te görünen etki buydu. Ülkemizde gerek Akdeniz bölgesi gerek Karadeniz bölgesi de bu konularda hassas. Dolayısıyla biz de ülke olarak bu konularda önlemlerimizi bir an önce almamız gerekiyor. Aşırı olan yağışlara da dikkat etmemiz gerekiyor. Aşırı yağışların arkasından gelecek kuraklık özellikle önü alınması zor yangınlara bölgemizde de sebep olacaktır" diye konuştu.



"Çeşitli önlemleri almamız gerekiyor"


Toprak nemindeki azalmaya değinen Salihoğlu, "Bölgemizde sıcaklardaki artış 1,5 dereceyi geçti. 2024 yılı dünya üzerindeki en sıcak yıl olarak tarihe geçti. İklim değişikliği hedefleri arasında görülen 1,5 dereceydi aşmış olduk. 1,5 derece artışla bile toprak neminde yüzde 20’ye varan artışlar öngörüyordu ki bu artık gerçekleşmiş demek. Düşük nemli topraklarda yangın artacaktır. Bundan sonra tarımsal faaliyetleri, yangın önlem planlarımızı, hep buna göre geliştirmemiz gerekiyor. Aşırı yağışlarda bölgemizde ciddi biçimde artacak. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde daha fazla aşırı yağışların artacağını öngörüyoruz. Bunlara karşı da çeşitli önlemleri almamız gerekiyor. Şehir planlamasından, tarım planlamasına, afetlerin önüne geçme planlamalarına kadar bu bilimsel gerçeklere dikkate alarak önlemleri geliştirmemiz gerekiyor" şeklinde konuştu.



"En çok Akdeniz ve Karadeniz bölgesi risk altında"


Son dönemlerde görülen yangınlardaki kırbaç etkisini de detaylı bir şekilde açıklayan Salihoğlu, "Kırbaç etkisi dediğimiz olay, önce aşırı yağış yani alışık olmadığımız ya da mevsim normallerinin üstündeki bir yağışla oradaki bitki örtüsünün aşırı büyümesi. Bu aşırı yağışın hemen ardından kurak dönemin bunu takip etmesi. Dolayısıyla ortaya çıkan o bitki örtüsü hızla kuruyor yangını besleyen adeta bir yakıta dönüşüyor, buna da kırbaç etkisi diyoruz. Yani önce aşırı yağış ardından aşırı kurak dönem ya da bunun tersi de bazen olabiliyor. Bu da görülmüş durumda aşırı kurak bir dönemden sonra aşırı gelen yağış da sele sebep oluyor. Çünkü çok kurumuş toprak suyu çekemiyor ve o su toprağın yüzeyinden kayıp gidip aşırı sellere sebep oluyor. Bunlara kırbaç etkisi diyoruz. Şu an Türkiye’de tüm ülkemiz esasında risk altında. Bugüne kadar daha çok Amerika’da Kaliforniya’da ya da hatırlarsınız 2022’de çok ciddi yangınlar gördük o bölgelerde. Ama bizim de gerek Akdeniz gerek Karadeniz bölgemiz risk altında" ifadelerini kullandı.



"Sıcaklık dünyada 1,5 Türkiye’deki denizlerde 2,5 derece arttı"


İklim değişikliğinin Türkiye’yi çevreleyen denizlerde çok etkili olduğuna da vurgu yapan Salihoğlu, "Sıcaklık artışlarının dünya ortalaması 1,5 dereceyken bizim Mersin Körfezi ve Doğu Karadeniz’de gördüğümüz artışlar 2,5 dereceyi buluyor. Marmara Denizi’nde de bölgelere bağlı olarak keza öyle. Bu kadar artan sıcaklık aynı zamanda buharlaşmayı da, tuzluluğu da arttırdı. Derin denizde sıcaklıklarda artış görüyoruz. Denizdeki dolaşım sistemlerin de değişiklik görüyoruz. Karadeniz’deki mekanizmalar ciddi biçimde değişmiş durumda. Mersin körfezinde ve açıklarındaki soğuk su oluşumlarının azaldığını görüyoruz. Aynı zamanda buradaki ekosistemi etkileyen okyanus asitlenmesi dediğimiz denizlerdeki asit oranının arttığını da gözlemliyoruz" diyerek sözlerini tamamladı.



Sıcaklık artışında dünyayı geçtik: İklim değişikliğiyle gelen ’kırbaç’ etkisi Türkiye’yi de tehdit ediyor

Bunlar Da İlginizi Çekebilir
Edirne Mimar Sinan’ın şaheseri Selimiye Camisi’nin mahyası Yunanistan ve Bulgaristan’dan görünüyor Edirne’de UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki Mimar Sinan’ın ’ustalık eserim’ dediği Selimiye Camii minarelerine Ramazan ayında asılan "Aile toplumun temelidir" yazılı ikinci mahya ihtişamıyla göz kamaştırıyor. Mahya, Yunanistan’dan ve Bulgaristan’dan da görünüyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü koordinesinde Edirne’de Mimar Sinan’ın şaheseri Selimiye Camisi’nin iki minaresine halatlar ve onlarca ampul ile asılan "Hoş geldin on bir ayın sultanı" yazılı mahya, sökülerek yerine "Aile toplumun temelidir" mahyası asıldı. Mahya, Selimiye Camisini ziyaret eden yerli ve yabancı turistler ile Edirneli vatandaşlar tarafından da yoğun ilgi görüyor. Osmanlı döneminde yapılan ve kentin en güzel konumunda inşa edilen Selimiye Camisi’nde restorasyon çalışmaları devam ederken, bu yıl Ramazan ayında ikinci mahyanın asılması vatandaşları oldukça sevindirdi. Yüzyıllardır devam eden ve özellikle Ramazan aylarında asılan Mahya geleneği UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki Mimar Sinan’ın şaheseri Selimiye Camisi’nin güzelliğine ışık kattı. Güzellik harikalarından biri olan ve Türkiye’nin zirve eserlerinden Selimiye Camisi’ne asılan mahyanın, Yunanistan ile Bulgaristan’ın Edirne’ye yakın sınırı olan köylerinde de görüldüğü belirtildi. Selimiye Camii Meydanı’na aileleriyle ve sevdikleriyle birlikte gelen vatandaşlar Mimar Sinan’ın heykeli başında cami ile birlikte fotoğraf çektirerek anı ölümsüzleştiriyor. "Aile toplumun temelidir" 450 yıllık Osmanlı yadigarı olan bir mesleği yapmanın gururunu yaşadığını ifade eden mahya ustası Kahraman Yıldız, "Bugün de Selimiye Camisi’ndeyim. Üç yol minaresinden içeri girerek, sağdaki yoldan 300 basamak çıkarak üçüncü şerefeye geldik. Bugün mahyamızı değiştiriyoruz ikinci yazımızı asacağız. Ramazan başında Hoş geldin 11 ayın sultanı yazıyordu, bu sene aile yılı oldu. Aile toplumun temelidir" dedi. "Aileden ne görürse çocuklar ileride topluma o tarz davranırlar" 52 yıl boyunca mahya sanatı ile uğraştığını vurgulayan Yıldız, "Aileden ne görürse çocuklar ileride topluma o tarz davranırlar. O yüzden aile terbiyesinin önemi büyüktür. Aile toplumun temelidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü yıllardan asıllardan beri mahya işi yürütmektedir. Bu sene Vakıflar Genel Müdürlüğümüzce Edirne Selimiye Camisi’ne ikinci mahyamızı asıyoruz. İstanbul’daki Selahattin camilere de 3’er tane yazımızı astık. Buradan dönüşte Bursa Ulu Camii’nde ikinci yazımızı asacağız. Daha sonra İstanbul’daki camilerde bulunan yazılarımızı tamamlayarak Ramazan Bayramı’na Allah’ın izniyle kavuşacağız" şeklinde konuştu. "Mahya ışıklarıyla birçok mesajları, ayetleri ve hadisleri kısa ve öz olarak aksettiriyoruz" Son Mahyacı Yıldız, "Mahyanın önemi büyüktür aslında çünkü 450 senelik Osmanlı sanatı, Türkiye icadıdır. Hiçbir sinemanın, televizyonun olmadığı o dönemlerde görsel yayınları hala da ışıklarımız, mahya ışıklarıyla birçok mesajları ayetleri ve hadisleri kısa ve öz olarak aksettiriyoruz. İnsanlara bir şekilde İslami öğüt veriyoruz. Tabii ki bunu yabancılar da fevkalade buluyorlar, hatta hayran kalıyorlar" diye konuştu. "Gökyüzünde kimsenin çıkamadığı yerlere siz yıldızlarla yazı yazıyorsunuz" Gökyüzünde rüzgara karşı savaştıklarını ifade eden Yıldız, "Edirne Selimiye Camisi Mimar Sinan’ın ustalık eseridir. Zirve olan minarelerdir dört tane minaresi vardır biliyorsunuz bu minareler oldukça yüksektir ve minarelerin hakimiyeti Edirne sınırları içerisinde, hatta Yunanistan ve Bulgaristan sınırından dahi görülebiliyor. Yunanistan köylerinden Edirne Selimiye Camii’nin o ışıkları seçilebiliyor ve okunabiliyor. Buraya bu kadar malzeme taşımak kolay iş değil, rüzgârla savaşmak kolay değil ama işin güzel tarafı gökyüzünde kimsenin çıkamadığı yerlere siz yıldızlarla yazı yazıyorsunuz. Akşam olduğu zamanda aşağıdan izleyerek onunla gurur duyuyorsunuz" ifadelerini kullandı.
Hatay Hatay kart, vatandaşlara modern hizmet sunuyor Hatay Büyükşehir Belediyesi (HBB), vatandaşların şehir içi ulaşımını rahat ve konforlu bir şekilde sağlamaları için "Hatay Kart" sistemiyle modern ve kullanışlı hizmet veriyor. HBB Ulaşım Dairesi Başkanlığı, İskenderun’da 5 farklı güzergahta hizmet vermeye başlayan halk otobüslerinde kullanılacak olan kart sistemi başvuruları yoğun ilgi görüyor. HBB yetkilileri, vatandaşlara yeni hizmet sunacak olan halk otobüslerinden yararlanmak isteyenlerin İskenderun otogarında kurulan kart merkezinden kimlik kartı ve bir adet vesikalık fotoğraf ile başvuru yaparak Hatay Kart alabileceklerini belirtti. Yetkililer; engelli ve 65 yaş üstü vatandaşların ücretsiz yararlanacağı modern ulaşım hizmeti kapsamında, görev yeri belgesini ibraz eden emniyet ve jandarma personeli ile zabıta memurları, gazi ve şehit yakınları, Cumhurbaşkanlığı tarafından verilen basın kartına sahip basın mensupları, öğrenci, öğretmen ve akademisyenlerin 1 yıl ücretsiz yararlanacağı belirtilirken ödenecek kart bedelinin ise 40 TL olduğunu ifade etti. Otobüslere gösterilen ilginin yoğun olduğunu ve başvurularında bir hayli sıklaştığını belirten yetkililer, hafta sonu da kart merkezlerinin hizmet verdiğini ve sivil vatandaşlar tarafından yapılan başvuru sonrasında ödenecek olan kart bedelinin 25 TL olduğunun bilgisini verdi. HBB Halk Otobüsü hizmetinden yararlanan vatandaşlar, memnuniyetlerini dile getirerek HBB Başkanı Mehmet Öntürk sayesinde halkın ihtiyacı olan hizmete kavuştuğunu, emeği geçen herkese teşekkür etti.