Ortadoğu Uzmanı Dr. Mehmet Turan Çağlar, Suriye ve Afganistan’ın siyasi ve sosyolojik dinamiklerini karşılaştırarak, “Suriye’nin tarihsî ve entelektüel birikimi, Batı ile ilişkileri ve heterojen yapısı, gelecekteki siyasi dönüşüm sürecini belirleyecek kritik unsurlar olarak öne çıkıyor” dedi.
Altınbaş Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi ve Ortadoğu Uzmanı Dr. Mehmet Turan Çağlar, Suriye ve Afganistan’ın siyasi ve sosyolojik dinamiklerini karşılaştırarak iki ülkenin benzer ve ayrışan yönlerini değerlendirdi. Çağlar, Afganistan’daki merkezi otorite eksikliği ve kabile bağlarının ön planda olduğu yapı ile Suriye’nin farklı bir toplumsal dokuya sahip olduğunu belirterek, “Suriye’nin tarihî ve entelektüel birikimi, Batı ile ilişkileri ve heterojen yapısı, gelecekteki siyasi dönüşüm sürecini belirleyecek kritik unsurlar olarak öne çıkıyor” dedi.
“Suriye’deki temel mesele, rekabet halindeki Suriye kimlikleri”
Afganistan’da ulusal kimliğin güçsüz olduğuna, kabile ve aile bağlarının kimlik tanımında baskın olduğuna dikkat çekti. Buna karşın Suriye’de bir “üst Suriye kimliği” tartışmasının devam ettiğini ifade ederek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Suriye’deki temel mesele, rekabet halindeki Suriye kimlikleridir. Esad yönetimi bir kimlik tanımlarken, iktidara talip olan yeni aktörler farklı bir kimlik oluşturma çabasında. Bu durum, anayasa yazım sürecinde farklı kimliklerin nasıl entegre edileceği veya dışlanacağı gibi kritik soruları gündeme getiriyor. Afganistan’da ise yerel kimliklerin baskın olması, merkezi bir Afgan kimliğinin oluşmasını zorlaştırıyor. Fakat Suriye’de güç boşluğu olduğu sürece yani merkezi otorite sağlanmadığı sürece radikal gruplar oradaki varlıklarını koruyacaklardır. O yüzden Afganistan’a benzetilebilir.”
Lübnan ve Irak örnekleri daha yakın
Dr. Çağlar, Suriye’nin gelecekte Afganistan’dan ziyade Lübnan veya Irak gibi bir yapıya evrilebileceğini belirterek, “Irak’ta Şii, Sünni ve Kürtler arasında kimlik tartışmaları sürerken Lübnan’da farklı mezhep ve dini grupların anayasal olarak korunması, ancak ortak bir Lübnan kimliğinin inşa edilememesi, bu iki ülkeyi Suriye için daha yakın örnekler haline getiriyor” dedi.
Radikal grupların rolü
Suriye’de radikal grupların varlığına da dikkat çeken Çağlar, bu grupların güç boşluğu sürdükçe varlıklarını devam ettirebileceklerini belirtti. Ancak, Suriye’de uluslararası koalisyonların IŞİD’e karşı başarılı operasyonlar düzenlediğini hatırlattı. Çağlar, Afganistan’daki gibi bir dağlık coğrafya yerine, daha kolay askeri müdahalelere açık bir coğrafi yapının olduğunu vurguladı.
Anayasal sürecin zorluğu
Anayasa yazım sürecinin ise uzun ve karmaşık bir süreç olacağını ifade eden Çağlar, 2011’den beri gündemde olan yeni anayasa tartışmalarının Esad yönetiminin devrilmesiyle hız kazanabileceğini belirtti. Suriye’nin işe sıfırdan başlamadığını hatırlatarak şu değerlendirmeleri yaptı:
“HTŞ veya şu anki yönetime talip olan güçlerin sıfırdan başlama gibi bir niyetleri yok. O yüzden devlet yapılarını korumaya çalışıyorlar. Bir kaosa sürüklenmek istemiyorlar. Eski yönetimden kalan devlet yapılarını yok etmek veya siyasi figürleri hemen cezalandırmak, yaptıklarının bedelini ödetmek gibi aceleci bir tavırları yok.”
Temkinli davranarak yumuşak bir geçiş hedeflediklerini söyleyen Çağlar, "Bir Suriyeli üst kimliği var ama aynı zamanda ülke içerisinde çok farklı sosyolojiler var. Yani Rakka’nın kırsalındaki Suriyeli ile Lazkiye’de yaşayan Suriyeli veya Şam’da yaşayan bir Suriyeli arasında çok ciddi farklılıklar var. Üst kimliğin inşası hem anayasal hem de siyasal açıdan zaman alacak ve zorlayıcı olacaktır” tespitinde bulundu. Bu siyasi tartışmaların siyasi müzakerelerle çözülememesi durumunu da değerlendiren Çağlar, “Olay başka bir yere gider ama şimdiye kadar dikkatli ilerlediler gibi gözüküyor. Fakat sürecin farklı taraflarını rahatsız edecek her adım geriye dönüş veya kötüleşmeye yol açabilir” uyarısında bulundu.
